Kısa adı Kentsel Gelişme Stratejisi (KENTGES) olan "Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı" Bakanlığımızca ön hazırlık çalışmaları Nisan 2007’de başlatılan, uzun soluklu bir çalışmanın üründür. Bu çalışmanın kısa bir özeti aşağıda verilmektedir.
2007- 2013 yıllarını kapsayan Dokuzuncu Kalkınma Planı Yerleşme ve Şehirleşme Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda kentleşme ve yerleşme vizyonu, “Bölgeler, yerleşmeler arası ve içi eşitsizlikleri azaltılmış, doğal ve kültürel mirasın korunup geliştirildiği, yaşam ve mekân kalitesi iyileştirilmiş, riskleri azaltılmış, toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanmış, yarışma gücü kazandırılmış, dengeli, tamamlayıcı, çok merkezli başka bir ifadeyle yığılmayı önleyici ve sürdürülebilir, bir yerleşme sistemine ulaşma.”olarak yer almış, planlama vizyonu ise “Türkiye kentleşme ve yerleşme vizyonunu gerçekleştirmeye yönelik eşgüdüm ve kademeli birlikteliği sağlanmış, kamu yararını gözeten, uygulama araçları geliştirilmiş, bütüncül, kurumsallaşmış ve katılımcı bir planlama sisteminin oluşturulması” olarak belirlenmiştir.
2010-12 orta vadeli programda Çevrenin Korunması ve Kentsel Altyapının Geliştirilmesi alt başlığında da "…Kentlerin yaşam standartlarının yükseltilmesi, sürdürülebilir kentsel gelişmenin sağlanması ve yaşanabilir mekânların oluşturulması ile çevrenin korunması temel amaçtır “denilmekte ve bu çerçevede;
· Çevre korumaya yönelik kentsel altyapı hizmetlerinin planlanması, projelendirilmesi, gerçekleştirilmesi ve işletilmesinde belediyelerin kapasiteleri geliştirilecektir.
· Kentsel gelişme stratejisi ve eylem planı hazırlanacaktır.
· Planlama ve yapılaşma süreçlerinde afet riskini dikkate alan düzenlemeler yapılacaktır..." ifadeleri yer almaktadır.
Avrupa Birliği mevzuatına uyum kapsamında yapılan 22. fasıl tarama çalışmaları bölgesel gelişme bazında, yapısal fonların ve uyum fonlarının kullanımı amacıyla ülkemizde gerekli yasal, kurumsal ve idari yapıların hazırlanmasını amaçlamıştır. Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu kapsamında 2010–2013 döneminde yapılacak ikincil düzenlemeler Nisan 2007 tarihinde açıklanmış olup, anılan düzenlemeler kapsamında “2010 yılına kadar “Sürdürülebilir Kentsel Gelişme için Bütünleştirilmiş Kentsel Gelişme Strateji Dokümanının Hazırlanması” tedbiri getirilmiştir.
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından yürütülen ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı uzmanlarınca koordine edilen "Sürdürülebilir Kalkınmanın Sektörel Politikalara Entegrasyonu Projesi” çalışmaları kapsamında seçilen 5 pilot sektörden biri olan “Kentleşme” alanında yürütücü kurum olarak Bakanlığımız görev almıştır.
Kentleşme Tematik Grubu Kasım 2007’de “Sürdürülebilir Kentleşme Bakış Açısı İle Türkiye’de Kentleşme Sektörüne İlişkin Tespit ve Değerlendirmeler Raporu”nu hazırlamış, bu raporda; kentleşmenin sürdürülebilirliği açısından öncelikli görülen sorun alanları ve potansiyel olarak görülen fırsat alanları belirlenmiştir. Sürdürülebilir kentleşmenin önüne duran, diğer bir deyişle “sürdürülmemesi gereken konular” daha çok “kentleşmede geçmişte ortaya çıkan ve günümüze taşınan sorunlar” başlığı altında incelenirken; kentleşmenin bundan sonraki aşamalarını önemli ölçüde etkileyecek olan sorunlar da “güncel sorunlar” ve kentleşmenin sürdürülebilirliği açısından “fırsat olarak öngörülebilecek alanlar” ele alınmıştır. Bu çalışma kapsamında yapılan irdelemeler, ülkemizde sürdürülebilir kentleşme konusunda temel ilkelerin ve politika seçeneklerinin üretilmesi sürecine bir altyapı sağlamıştır.
Anılan projenin sonuçlanmasını takiben, sürdürülebilir kentleşme ve mekânsal planlama politikası hazırlama, uyumlandırma ve kurumsallaştırma çalışmalarına hız kazandırmak 9. Kalkınma Planı ve diğer ulusal belgeler dikkate alınarak, yerel yönetimlere kentsel sorunları çözmede yönlendirici ve katkı sağlayıcı bir belge olması amacıyla Bakanlığımızca “Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı Projesi” (KENTGES) çalışmalarına başlanmıştır.
Bakanlığımızca öncelikle “Kentsel Gelişme Stratejisi Dokümanı Araştırma Raporu” hazırlanmıştır. Bu araştırma raporunda, kent, kentsel gelişme, bölgesel gelişme, kent-bölge vb. kavramlar açıklanmaya çalışılmış, yurtdışında (AB, Avrupa Konseyi, BM, yabancı ülkeler) konuyla ilgili yapılan çalışmalara yer verilmiş, ülkemizdeki gelişmeler anlatılmış, kentsel gelişme stratejisinin hangi konuları kapsayabileceği ve ne tür ilkeleri barındırabileceği üzerine tespitler yapılmaya çalışılmıştır.
Tüm bu bilgiler çerçevesinde hazırlanan KENTGES Projesi, birinci aşaması Şûra, ikinci aşaması Strateji Belgesinin hazırlanması olmak üzere, iki aşamalı bir proje olarak Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına sunulmuş ve 2008 yılı yatırım programına alınmıştır.
Bakanlığımızca Şûra öncesinde 27 Mayıs 2008, 9 Haziran 2008, 25 Haziran 2008, 26 Haziran 2008 tarihlerinde olmak üzere dört adet istişare toplantısı düzenlenmiştir.
Bu toplantıların ilkine, 6 Üniversite, 3 Sivil Toplum Kuruluşu, 2 Özel Sektör Kuruluşu temsilcisi, 16 Kamu kurumu temsilcisi, ikincisine, Ortadoğu Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof Dr. İlhan TEKELİ ve Doç. Dr. Baykan GÜNAY, üçüncüsüne Üniversitelerin Şehir ve Bölge Planlama Bölümleri Başkanları, dördüncüsüne Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Mimarlar Odası, Şehir Plancıları Odası, İnşaat Mühendisleri Odası ve Harita Mühendisleri Odası başkanları katılım sağlamıştır.
Toplantılarda Kentleşmeye ilişkin yönlendirici ilkeler ve stratejilerin belirlenmesi, kent olgusunun bütüncül bir yapı içerisinde tüm yönleriyle tartışılarak bu konudaki düşüncelerin paylaşılması ve oluşturulması düşünülen komisyonların konu başlıkları ve çerçeveleri değerlendirilmiştir. Ayrıca, çalışma yöntemi ve komisyon raporlarının hangi modelle elde edilebileceği ve oluşacak komisyonlarda hangi kurum-kuruluş ve uzman isimlerin yer alabileceği hususlarında da görüş alışverişinde bulunulmuştur.
Bu çalışmalardan sonra Strateji Geliştirme Başkanlığının teklifi ve Bayındırlık Kurulu Kararı alınarak, şura resmi olarak 12 Eylül 2008 tarihinde başlamıştır. Şura kapsamında;
· Mekânsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yapılanma,
· Kentsel Teknik Altyapı ve Ulaşım
· Kentsel Dönüşüm, Konut ve Arsa Politikaları
· Afetlere Hazırlık ve Kentsel Risk Yönetimi
· Kentsel Miras, Mekân Kalitesi ve Kentsel Tasarım
· İklim Değişikliği, Doğal Kaynaklar, Ekolojik Denge, Enerji Verimliliği ve Kentleşme
· Kentsel Yoksulluk, Göç ve Sosyal Politikalar
· Bölgesel Eşitsizlik, Yerel Kalkınma ve Rekabet Edebilir Kentler
· Kentlilik Bilinci, Kültür ve Eğitim
· Yerel Yönetimler, Katılımcılık ve Kentsel Yönetim Komisyonları başlıkları altında 10 adet komisyon kurulmuştur.
Kentleşme Şûrası’nın amacı; özellikle yerleşme-şehirleşme ekseninde, yaşam kalitesi, afetlere duyarlı yerleşme ve şehirleşme, doğal ve kültürel varlıkların korunması, kaçak yapılaşma, kentsel yenileme/dönüşüm, teknik ve sosyal altyapı, yerel kalkınma, kentlilik bilinci, yönetişim ve yerel yönetimler ile sürdürülebilir kentsel gelişme konularında ilke ve stratejiler geliştirmek ve bu kapsamda şura komisyonları ve genel kurul çalışmaları ile geliştirilen politika, strateji, eylem seçenekleri ve diğer tavsiyeleri Strateji Belgesi ve Eylem Planına yansıtmak olarak belirlenmiştir.
12.Kasım 2008 tarihinde Kızılcahamam’da, Bayındırlık ve İskân Bakanı Faruk Nafiz ÖZAK tarafından şura açılmış ve komisyon çalışmaları başlatılmıştır. Prof. Dr. İlhan TEKELİ Türkiye'de Kentleşmenin ve Planlamanın Geleceğine Bir Bakış konulu konuşması ile açılış törenine katkı sağlamış ve Dr. Nuran TALU tarafından “Sürdürülebilir Kentleşme ve Türkiye’den Bir Kesit” konulu gösterim yapılmıştır.
Açılış toplantısından sonra komisyonlar kendi aralarında toplanmışlar ve öncelikle başkan, başkan yardımcıları ve raportör seçimleri yapılmıştır.
Açılış ve komisyonlar birinci toplantısının ardından, 1 ARALIK 2008, 24 ARALIK 2008, 2 ŞUBAT 2009 tarihlerinde Komisyonlar II. III. ve IV. Toplantılarını Ankara’da yapmışlardır.
Komisyon çalışmalarına; üniversitelerden 86, Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları ile yerel yönetimlerden 134, meslek örgütleri ve sivil toplum kuruluşlarından 49, özel sektör kurumlarından 27 kişi olmak üzere, 151 kurum ve kuruluştan 296 komisyon üyesi katılmıştır.
14–15 Şubat 2009 tarihlerinde; komisyonlar arası etkileşimin sağlanması, komisyonlar tarafından hazırlanan strateji ve eylemlere ilişkin tekrarların engellenmesi, komisyonlarca çalışma kapsamına alınmayan veya çelişen konuların tespit edilerek komisyonlar arası ikili müzakere edilmesi amacıyla Bolu-Abant’ta komisyonlar arası bilgilendirme ve değerlendirme toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantıya 10 çalışma komisyonundan toplam 63 üye katılmıştır.
Toplantının ilk gününde sabah oturumunda komisyon sunuşları yapılmış, öğleden sonraki oturumda ise genel görüşmeler tamamlanmıştır. Komisyon üyeleri dağıtılan formlara diğer komisyon çalışmaları hakkında çelişen, tekrar eden veya kapsanmayan konular hakkında tespitlerini işaretlemişlerdir. Bu formlar sekretarya tarafından birleştirilerek genel müzakere tablosu oluşturulmuştur. Toplantının ikinci günündeki ikili müzakereler bölümünde tespit edilen hususlar komisyonlar arasında değerlendirilmiştir.
24 ŞUBAT 2009 tarihinde, Komisyonlar V. Toplantısı Ankara’da yapılarak komisyon çalışmaları tamamlanmıştır. Komisyon çalışmaları sonucunda; 437 sorun alanı belirlenmiş ve bu sorun alanlarına yönelik 701 strateji ve 1200 eylem önerilmiştir. Bu eylemlerden sorumlu 115 Kurum ve Kuruluş belirlenmiştir.
Ayrıca Komisyonlar kendi aralarında başkanlar ve raportörlerin kapıldığı 37 ayrı toplantı yapmışlardır.
Bakanlığımız İnternet ağında, Kentleşme Şurası ikonu altında bir link açılmış ve şura ile ilgili bilgiler bu ikon altında yer almıştır. Bu bölümde şura@bayindirlik.gov.tr e-posta adresi ile komisyon üyeleri ve kullanıcılar arasında iletişim sağlanmıştır.Bu adrese 6280 elektronik posta gelmiştir. Bunun yanı sıra komisyon üyelerinin kullanımı için kentleşme@gmail.com adresi açılarak her bir komisyon üyesine ayrı ayrı e-posta adresi alınmıştır. Komisyon üyeleri bu adres aracılığı ile 17650 yazışma yapmışlardır. Sekretarya üyelere 2900 elektronik posta göndermiştir.
Kentleşme Şûrası Genel Kurulu 4–7 Mayıs 2009 tarihleri arasında Sayın Cumhurbaşkanımızın katılımıyla Ankara’da düzenlenmiş, açılış konuşmalarının ardından komisyonlar raporlarını sunmuştur. Şûra Sonuç Bildirgesi Bayındırlık ve İskân Bakanı Sayın Mustafa DEMİR tarafından kamuoyuna duyurulmuştur. 10 komisyona ait raporlar ve Şûrada açıklanan görüşler kitap haline getirilerek tüm üyeler, kamu kurum ve kuruluşlar, meslek örgütleri, yerel yönetimler, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşlarına dağıtılmıştır.
Şura Genel Kurul çalışmalarına 151 kurum ve kuruluştan 355 Şura Üyesi katılmış. Yaklaşık 1000 kişi misafir olarak Şura Genel Kurulunu izlemiştir.
KENTGES projesinin II. aşaması kapsamında; kentleşme, yerleşme, altyapı, afetlere hazırlık, planlama, yapılaşma ve uygulama alanında eylem planında yer alması gereken tüm işler, Şura sonuçları da dikkate alınmak suretiyle “KENTSEL GELİŞME STRATEJİSİ” hazırlanarak Kentleşme Şûrasında alınan kararlarının hayata geçirilmesi ve izleme süreci başlatılmıştır.
Bu kapsamda Bakanlığımızca Danışman Hocalar Gurubu ile taslak “KENTSEL GELİŞME STRATEJİSİ” hazırlanmıştır.
23 Kasım 2009 tarihinde Ankara’da geniş bir katılımla 1. atölye çalışması yapılmış ve KENTGES projesinin ilk çıktıları kamu kurum ve kuruluşları, Üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları ile paylaşılmış katılımcılardan katkı alınmıştır.
Sağlıklı yapılaşan, dengeli büyüyen, yüksek yaşam kalitesi sunabilen, ülkenin değişim ve dönüşümünü yakalayabilen ve bu dönüşüme katkı sağlayabilecek bir sürdürülebilir sosyo-ekonomik ve fiziksel altyapıya sahip kentsel ve kırsal yerleşmelere ulaşmak amacıyla hazırlanan kentsel gelişme strateji belgesi, 16 Aralık 2009 tarihlerinde düzenlen 2. atölye çalışması ile tekrar paydaş kurum ve kuruluşlara sunulmuştur.
Atölye çalışmalarına 75 kurum kuruluştan 175 paydaş katılmıştır.
1. Atölye toplantısına,
· Sorunlar-stratejiler matrisi hazırlanmış,
· Stratejiler ana eksenlere göre sınıflandırılmış,
· KENTGES’in ana eksenleri ve temalarına göre bütünleştirilmiş,
· Stratejiler atlası elde edilmiştir. 4 ana eksende 38 temaya ilişkin 131 strateji üzerinde değerlendirme yapılmıştır.
16 Aralık 2009’da yapılan 2. atölye toplantısı öncesinde Kentleşme Şurası’nda önerilen eylemler, bütünleştirilen ve geliştirilen 126 strateji altında gruplandırılmış ve 2. atölye toplantısında tartışılarak geliştirilmiştir.
Ayrıca 2010 Şubat ayı içerisinde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ile bir seri toplantı yapılmış ve taslak stratejiler müsteşarlık uzmanları ile müzakere edilmiştir.
3 Mart 2010’ da 3. atölye toplantısı yapılmış, her iki atölye çalışması kapsamında düzenlenen 70 strateji ve 238 eylemden oluşan strateji belgesi kurum ve kuruluşların üst düzey yöneticilerine sunulmuştur.
Bakanlığımız tarafından yapılan tüm toplantı ve çalışmaların neticelen Strateji Belgesi kurumlara görüş için gönderilmiş, kurumlardan gelen görüşler 2010 Nisan ayı içerisinde tamamlanmış, 42 farklı kurumdan katkı ve değerlendirmeler gönderilmiştir.
Strateji Belgesinin son hali 24 Mayıs 2010 tarih ve 4946 sayılı yazı ile Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü’ne gönderilmiştir.
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Bakanlığımızın ortaklaşa yürüttüğü redaksiyon çalışmaları 09.07.2010 tarihi itibarıyla tamamlanmıştır.
KENTGES Strateji Belgesi ile ilgili Bakanlığımız tarafından yapılan tüm toplantı ve çalışmalar tamamlandıktan sonra strateji belgesinin son hali Bakanlığımızın 29.7.2010 tarih ve 7442 sayılı yazısı ekinde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü’ne iletilmiştir. 2010 Ağustos ayı içerisinde Bakanlığımız ve Müsteşarlık ile ortak toplantılar düzenlenerek taslak belge son halini almıştır.
Taslak Belge; 2010 Ağustos ayında Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından, Yüksek Planlama Kurulu toplantı gündemine alınmak ve diğer hazırlıkları tamamlamak üzere Yüksek Planlama Kurulu sekretaryasına gönderilmiştir.
“KENTGES Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (2010–2023)” Yüksek Planlama Kurulu’nun 25.10.2010 tarih ve 2010/34 sayılı kararı ile kabul edilmiş ve 4 Kasım 2010 tarih ve 27749 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
15 Aralık 2010 tarihinde KENTGES Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı’nı tanıtan Basın Lansmanı yapılmıştır.
KENTGES; Kentsel Gelişme Strateji Belgesi ve Eylem Planı; Bakanlığımız ve İçişleri Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın. üst düzey temsilcilerinden oluşan “İzleme ve Yönlendirme Kurulu” tarafından yürütülmekte ve izlenmektedir. Kurulun sekretaryasını Bakanlığımız yapmaktadır.
151 Kurum 500 Uzman Kentleşme Şurası ve Kentges sürecine katkı koydu.
